H κουκουβάγια είναι το σύμβολο της Αθηνάς, της θεάς της σοφίας. Φιλοσοφία σημαίνει "αγάπη για τη σοφία" και έτσι η κουκουβάγια ήταν το σύμβολο που επιλέχθηκε για να την «αντιπροσωπεύσει». Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά της κουκουβάγιας και ποια σχέση μπορούν να έχουν με τον ρόλο της φιλοσοφίας στη ζωή μας;
Αναζητώντας πληροφορίες για την κουκουβάγια μαθαίνουμε ότι το πτηνό αυτό έχει ένα μεγάλο, επίπεδο, στρογγυλεμένο κεφάλι που περιστρέφεται κατά 270°.Τα μάτια του είναι αξιοσημείωτα για τις τεράστιες κόρες τους και αυτό της επιτρέπει να διαθέτει οξυμμένη την αίσθηση της όρασης. Άλλωστε, στην αρχαία Ελλάδα η κουκουβάγια αποκαλείται «γλαύκα» λόγω του χρώματος των ματιών της -γλαυκό είναι το ανοιχτό γαλάζιο χρώμα- που καθιστά το βλέμμα της λαμπερό και σπινθηροβόλο.Το βλέμμα της αυτό διαπερνά το σκοτάδι, φωτίζοντας ό,τι είναι σκοτεινό. Τα μάτια είναι τοποθετημένα μπροστά, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται στερεοσκοπική όραση, κάτι το οποίο είναι απαραίτητο σε κάθε θηρευτή, ώστε να μπορεί να κάνει σωστή εκτίμηση αποστάσεων και ταχυτήτων. Η κουκουβάγια διαθέτει επίσης οξυμμένη την αίσθηση της ακοής· είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στους ήχους και έτσι φωνάζει αμέσως μόλις αντιληφθεί τον κίνδυνο. Είναι πουλί μοναχικό και αγαπά το σκοτάδι. Δεν μπορεί να αντέξει το φως του ήλιου σε αντίθεση με τον αετό που το «δέχεται» με μάτια ανοιχτά.
Ανάλογα, η φιλοσοφία μας δίνει τη δυνατότητα να προβληματιστούμε και να αναζητήσουμε απαντήσεις ακόμη και στα πιο «δύσκολα» ερωτήματα ή να αναζητήσουμε ένα νόημα μέσα στο «σκοτάδι» και τη σύγχυση στην οποία μπορεί να βρεθούμε.Με άλλα λόγια, μας επιτρέπει να φωτίσουμε ό,τι είναι έως τώρα «σκοτεινό», «άγνωστο», «ανοίκειο». Επίσης, όπως η γλαύκα, έτσι και η φιλοσοφία μπορεί να μας βοηθήσει να προχωρήσουμε στην ορθή εκτίμηση των καταστάσεων. Έτσι, μπορεί να θεωρηθεί μία πρόσκληση στην «επιβράδυνση», στο να πάρουμε μία απόσταση από τα πράγματα, να δούμε όπως η γλαύκα από ψηλά και με καθαρή ματιά αυτό που μας συμβαίνει ή τις πληροφορίες που καθημερινά μας κατακλύζουν και εμποδίζουν κάποιες φορές τη σκέψη. Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο René Guénon η κουκουβάγια συμβολίζει την ορθολογική γνώση -την αντίληψη του (σεληνιακού) φωτός μέσω της αντανάκλασης- σε αντίθεση με τη διαισθητική γνώση -την άμεση αντίληψη του (ηλιακού) φωτός.
Από την άλλη μεριά, δεν πρέπει άραγε ο φιλόσοφος αλλά και ο κάθε άνθρωπος να διαθέτει την ικανότητα να αντιλαμβάνεται, να αφουγκράζεται τον «κίνδυνο» την «κακοτοπιά» και να τα αποφεύγει χάρη στην ικανότητα της σκέψης; Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ο άνθρωπος που θέλει να «φιλοσοφήσει», να σκεφτεί, να εξετάσει τη ζωή του έχει ανάγκη τη μοναξιά, τη συνάντηση με τον εαυτό του. Να παρατηρήσει τη σιωπή εκείνη που απαιτείται κάποιες φορές για να σκεφτεί για τον ίδιο του τον εαυτό. Να ακολουθήσει, να μιμηθεί τη στάση της γλαύκας της οποίας η σιωπηλή ακινησία προκαλεί «σοφία». Να αναλογιστεί, να κάνει τον απολογισμό του με την έλευση του λυκόφωτος και όχι μόνο…
Και ίσως με το άρθρο αυτό να «κομίζω γλαύκα εις Αθήνας»[2] καθώς η γλαύκα σάς είναι ήδη οικεία και γνώριμη από την στιγμή που κρατήσατε στα χέρια για πρώτη φορά ένα σχολικό εγχειρίδιο που είχε εκδοθεί από τον οργανισμό σχολικών βιβλίων. Ωστόσο, ήθελα μόνον να σας κάνω να την παρατηρήσετε περισσότερο…
[1] Γκέοργκ Χέγκελ «Βασικές κατευθύνσεις της φιλοσοφίας του δικαίου»
[2] Η έκφραση αυτή λέγεται όταν κάποιος μιλάει για κάτι πασίγνωστο και κοινό, θέλοντας να το παρουσιάσει ως νέο και αξιόλογο· η γλαύκα εικονιζόταν παντού στην αρχαία Αθήνα. Γλαύκα ονομαζόταν και το αθηναϊκό τετράδραχμο, με την κεφαλή της θεάς Αθηνάς στην εμπρόσθια όψη και τη γλαύκα στην οπίσθια όψη. Αξίζει να σημειωθεί πως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον το γεγονός που οδήγησε στην καθιέρωση αυτής της έκφρασης αλλά αυτό ίσως το δούμε κάποια άλλη στιγμή.
コメント