Την Κυριακή στις 27 Οκτωβρίου 2024 στην Κίμωλο – νησί των Κυκλάδων- μετά την κυριακάτικη λειτουργία ο ιερέας του χωριού με κατοίκους του ξεκίνησαν από την Παναγία του νησιού και διένυσαν 10 χιλιόμετρα, κρατώντας τις εικόνες της εκκλησίας και κάνοντας δέηση για βροχή, σύμφωνα με δημοσίευμα στον κυριακάτικο τύπο. Το γεγονός αυτό αποτέλεσε την αφορμή για το σημερινό μου άρθρο προσπαθώντας να καταλάβω τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει στις μέρες μας ο άνθρωπος ως «έλλογο» όν, την έννοια της στέρησης όταν αυτή «χτυπά τη δική του πόρτα».
Ανήμπορος, αδύναμος και φοβισμένος αναζητά τη λύση έξω από αυτόν, στον Θεό. Απογυμνωμένος από σεβασμό απέναντι στη φύση, ενδεής «φρόνησης» αλλά και αποποιούμενος την ευθύνη της φροντίδας για το οικοσύστημα οδηγείται στην απόγνωση. Κι όμως είναι ο homo Sapiens, ο σοφός άνθρωπος που μεταμορφώθηκε μέσα στον χρόνο σε έναν μικρό θεό[1], παντοδύναμο και επιδόθηκε στην άμετρη και αλόγιστη διαχείριση του οικοσυστήματος χωρίς να αναλογιστεί την ώρα του απολογισμού. Και να τώρα, αντιμέτωπος – σε αμέτρητες γωνιές του πλανήτη- με την έλλειψη, τη στέρηση αγαθών αναγκαίων, όπως το νερό.
Μήπως έστω και τώρα η ένδεια αυτή μπορεί να μας κάνει να αναστοχαστούμε τον τρόπο ζωής μας, την υπερβολή στην κατανάλωση, το οικονομικό μοντέλο που ακολουθούμε; Μήπως θα έπρεπε να δούμε την έλλειψη, την πενία όχι ως «κατάρα» αλλά ως «ευλογία», ως την αφορμή για να σκεφτούμε τη σχέση μας με τη φύση; Ίσως βοηθηθούμε στον προβληματισμό μας αυτό μέσω της προσέγγισης της έννοιας της στέρησης, της πενίας.
Στην ελληνική μυθολογία η στέρηση, η έλλειψη, η Πενία είναι η μητέρα του πόθου, της επιθυμίας, του Έρωτα,όπως το εξηγεί η Διοτίμα στο Συμπόσιο του Πλάτωνα: «Την ώρα λοιπόν που γεννήθηκε η Αφροδίτη είχανε τραπέζι οι Θεοί και οι άλλοι και ο γιος της Μήτιδος, ο Πόρος. Όταν πια αποδείπνησαν, καθώς δα ἠτανε συμπόσιο, ήλθε για να επαιτήσει η Πενία και έστεκε στις θύρες. Ο Πόρος τότε μεθυσμένος από το νέκταρ, γιατί κρασί δεν ύπαρχε (sic) ακόμα, μπήκε στον κήπο του Διός βαρύς-βαρύς και αποκοιμήθηκε. Η Πενία λοιπόν έχοντας στο νου της, εξαιτίας που ήταν άπορη, να κάμει παιδί με τον Πόρο, ξαπλώνεται κοντά του και συνέλαβε τον Έρωτα. […..][2] Επειδή λοιπόν είναι του Πόρου και της Πενίας γιος ο Έρως βρίσκεται σ΄αυτήν εδώ την κατάσταση. Και πρώτα -πρώτα είναι πάντα «φτωχός», «σκληρός και ακατάστατος και ανυπόδητος και άστεγος» χαρακτηριστικά που κληρονόμησε από τη μητέρα του, πάντα με τη φτώχεια σύντροφος. Συνάμα, στον πατέρα του τον Πόρο οφείλει την επινοητικότητα του, το πάθος για γνώση. Αυτές οι ιδιότητες που του κληροδότησε ο πατέρας του ίσως θα μπορούσαν να μας κάνουν να δούμε στον Έρωτα τη δύναμη εκείνη που θα μπορούσε να μετατρέψει τον φόβο που προκαλεί η έλλειψη σε σκέψη, σε λύσεις, σε αναστοχασμό και διάθεση για μια διαφορετική διαδρομή. Έτσι, η ευρηματικότητα και οι έξυπνες λύσεις θα είναι το δημιουργικό αντίβαρο στις δυσκολίες και στην ανεπάρκεια των μέσων. Τότε ο μικρός «θεός» θα αντιληφθεί τη σημασία της Πενίας καθώς είναι αυτή που «κατεργάζεται τέχνας». Τότε είναι ίσως η ώρα να αντιληφθεί πως δεν πρέπει να λείπει η ευθύνη και η «φρόνησις» στον άνθρωπο όπου κι αν αυτός κατοικεί, στον άνθρωπο του πλανήτη αυτού που θα αντιληφθεί την «ατέλεια» του.
Μήπως είναι έστω και τώρα η ώρα να αντιληφθούμε την ευθύνη που έχουμε για «όσα πράξαμε αλλά και για όσα παραλείψαμε να πράξουμε»;[3] Μήπως είναι η ώρα να σκεφτούμε τα όρια της κατανάλωσης και της αδηφαγίας μας; Μήπως η Πενία δεν αποτελεί εμπόδιο στην εξέλιξή μας αλλά μία ένδειξη για αλλαγή πορείας….
Λειψυδρία στην Κίμωλο 27/10/24
[1] Yuval Noah Harari ,”Sapiens: Μια Σύντομη Ιστορία του Ανθρώπου” (2014).
[2] Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Εισαγωγή στον Πλάτωνα σ. 119 ,1964
[3] Ε.Π.Παπανούτσος, Πρακτική φιλοσοφία, Αθήνα 1984
Comments